|
| L.
Gericht kruisingen uitvoeren via een gekozen doelstelling |
To English version
|
| Het
totale aantal fuchsia varieteiten van meer dan 15000 stuks geeft al aan dat het uitvoeren
van kruisingen bij deze plant meestal niet moeilijk is. Enkele duizenden van deze
varieteiten zijn inmiddels niet meer in omloop en vaak is dat vanwege het feit dat ze qua
bloemen en voorkomen maar nauwelijks nieuwe kwaliteitsaspecten als een andere
kleurstelling, bloemformaat of groeiwijze aan het fuchsia areaal toevoegden. Veel van de
niet-blijvers zijn ontstaan uit kruisingsouders die, zonder een gerichte doelstelling van
de veredelaar, met elkaar zijn gekruist. Maar een echte fuchsia veredelaar, die geslaagde
en gewilde nieuwelingen op de markt wil brengen, gaat anders te werk. Om zijn doel te
bereiken werkt hij met een gekozen doelstelling en dat
vraagt van hem eerst studie en later vaak veel geduld. Maar het uiteindelijk behalen van
zijn gestelde doelstelling is nu juist voor hem de 'kick' van het veredelen. |
|
| Dit
artikel probeert de werkwijze van 'gericht kruisingen maken volgens een gekozen
doelstelling' in beeld te brengen. De in beeld gebrachte kruisingen zijn door auteur Hans
van Aspert van de serie-artikelenreeks 'Voor u uitgeprobeerd' bedacht en
uitgevoerd. En zoals u hierna kunt lezen hebben een aantal daarvan geresulteerd in nieuwe
varieteiten die voldeden aan de doelstelling van de auteur. Zijn kruisingen, die inmiddels
door de VKC in Aalsmeer zijn goedgekeurd, vindt u in het kaderstukje
'Jaspers mag niet, doe dan maar Jaspers
Donderstraal'. Na de
uitwerking van een viertal van zijn gekozen doelstellingen, verneemt u
zijn werkwijze bij het voorbereiden van een kruisingsprogramma. Tot slot
vertelt hij over de manier, waarop hij de uitvoering van een kruising
uitvoerd. |
| . |
Doelstelling 1 - Grote dubbele rode bloem |
| Dit was
de eerste uitgevoerde kruising met een gekozen doelstelling. Er blijken namenlijk maar
zeer weinig fuchsia's te zijn met een grote rode bloem. Nu eerst kiezen welke moeder-
en vaderplant onze doelstelling zou kunnen doen slagen. |
| Heb als moeder 'Mephisto'
gekozen, voor de bestuiving gaat vader 'White King' zorgen. Van 'Mephisto'
zijn de kruisingsouders F.lycioides x 'Mrs.W.Rundle'. F.lycioides
is een species en 'Mrs.W.Rundle' heeft als kruisingsouders 'Earl of
Beaconsfield'x'Lady Heytesbury'. Kruisingsouders 'Earl of
Beaconsfield' zijn F.fulgens x 'Perfection'. Van vader 'White
King' zijn helaas de kruisingsouders niet bekend. De enige aanknopingspunten om te
komen tot een grote rode bloem is het forse formaat van 'White King' en de rode
bloem van 'Mephisto'. |
|
. |
1.'Jaspers
Vlammetje' is een recent goedgekeurde fuchsia met opstaande
bloemtrosjes |
|
|
| Maar
nadelig voor het beoogde resultaat is het feit dat 'Mephisto' is ontstaan uit
verschillende voorouders en dat voorouders van 'White King' niet bekend zijn.
Beide feiten zijn niet gunstig voor het 'gericht uitvoeren van kruisingen'. Niet zo
verwonderlijk dat er tussen de 130 zaailingen van deze kruising, wel dubbelen in diverse
kleurstellingen voorkwamen, maar er was daartussen geen enkele 'grote dubbele met rode
bloemen'. Er waren er wel bij met aantrekkelijke bloemen, onder andere de door de
VKC goedgekeurde 'Jaspers Donderstraal'. Conclusie: doelstelling 1
niet gehaald. |
| . |
Doelstelling 2 - Winterharde met grote witte bloem |
| In de
collectie 'beproefde varieteiten op winterhardheid' op het proefveld in Velp is maar één
varieteit met grote witte bloemen. Meer winterharde met grote witte bloemen uitbrengen zou
wenselijk zijn. Als moeder werd de Ned-H3 winterharde 'Whiteknights Pearl'
gekozen, als vader fungeerde de eveneens Ned-H3 winterharde 'Annabel'. |
|
. |
| 2.'Wit'
x 'wit' = per definitie niet altijd wit - Drie zaailingen van 'Annabel'
(linksboven) x 'Whiteknights Pearl' (linksonder). Rechtsboven en rechtsonder niet in
omloop gebrachte rood/paarse zaailingen hieruit. De middelste rood/paarse gaat dit jaar
naar de keuring vanwege bladeren in gele en bruine tinten, welke nog geen enkele
andere fuchsia varieteit zo fraai siert. |
|
|
Kruisingsouders
van 'Whiteknights Pearl' zijn F.mag. molinea 'alba' x 'Whiteknights
Blush' (beide Ned-H3 winterhard). Kruisingsouders van 'Annabel' zijn 'Ingram
Maid'x'Nancy Lou'. Van de kruisingsouders en kruisingsvoorouders zijn de
bloemen nagenoeg overwegend wit en de verwachting was dat Doelstelling 2 varieteiten met
witte bloemen zou opleveren. Maar afb. 2 laat zien dat er voornamelijk
varieteiten met rood/paarse bloemen uit voortkwamen. De middelste rood/paarse is wel een
noviteit vanwege de bruin en gele kleur van het blad. Een fuchsia met deze bladkleur is er
niet. Waarschijnlijk wordt deze vanwege zijn bijzondere bladkleur in 2003 geďntroduceerd.
|
| Conclusie: Wit met wit kruisen levert dus niet zonder meer weer een nieuwe
witte varieteit op. Doelstelling 2 is niet gehaald. |
| . |
Doelstelling 3 - Eenkleurige witte triphylla |
| De enige
witte triphylla's - 'Our Ted' en 'Challenger' - zijn moeilijk te kweken
fuchsia's en vermoedelijk bestaan er al geen exemplaren meer van? Als ouders komen voor de
moeder van de witte triphylla in aanmerking één van de varieteiten triphylla's, die
direct van de moeilijk opkweekbare species F.triphylla afstammen, zoals 'Thalia',
'Koralle' of 'Göttingen'. 'Thalia' en 'Koralle' blijken
steriel te zijn, dus kiezen we als moederplant 'Göttingen'. |
| Als vaderplant kiezen
we F.magel. molinea 'alba', 'Hawkshead' of 'Whiteknights Pearl'.
Uit de kruising 'Göttingen'x F.magel. molinea 'alba' ontstonden
allemaal planten met bloemen waarvan de buizen rood waren, het witte van de vaderplant
werd kennelijk niet doorgegeven. Tevens bleken alle zaailingen hieruit steriel te zijn,
dus kon met deze zaailingen niet verder gekweekt worden. En de kruising omgekeerd
uitvoeren lukte al evenmin. De kruising 'Göttingen'x'Whiteknights Pearl' leverde
hetzelfde resultaat op, alleen waren alle zaailingen nu dwergstruiken. Merkwaardig is dat
van 'Whiteknights Pearl' een van de voorouders is F.fulgens rubra grandiflora,
een grote plant met grote bladeren en lange bloemen. En toch is er kennelijk een element
dat een negatief effect heeft op de groei van de zaailingen (dwergstruiken). |
|
. |
| 3.'Jaspers
Druppeltje' - Is inmiddels ook al in Japan verspreid. Foto
aangetroffen op website http://www.fuchsia.jp/ |
|
|
| Tussen
deze 90 zaailingen zat wel een aantrekkelijk dwergstruikje met fel rode bloempjes in een
druppelvorm en deze is onder de benaming 'Jaspers Druppeltje' in omloop gebracht.
Conclusie: doelstelling 3 'eenkleurige witte triphylla' niet gehaald. |
. |
Doelstelling 4 - Aubergine kleurige triphylla |
| Hier is gekozen als
moeder 'Göttingen' en voor de vader de aubergine-kleurige 'Whiteknights
Amethist'. Gunstig resultaat met laatstgenoemde kan verwacht worden, omdat de ouders
hiervan dicht bij botaniche fuchsia's blijven (F.magellanic molinea 'alba' x F.excorticata).
Het zaad van deze kruising kiemde slecht. Van de drie zaailingen hieruit bleef er slechts
1 over. Deze ene overgebleven zaailing groeide, bloeide en vertakte goed. De lange
buisvormige bloem is geheel aubergine kleurig, Aangezien het blad niet roodbehaard is
(blad gelijkt op dat van vader 'Whiteknights Amethist') is het geen echte
triphylla. |
|
. |
4.Alle drie dezelfde 'moeder' - Boven: 'Göttingen'x
F.fulgens variegata werd 'Jaspers Vlammetje' ; midden:
'Göttingen'x'Whiteknights Pearl' werd 'Jaspers Druppeltje'
en onder: 'Göttingen'x'Whiteknights Amethist' werd 'Jaspers
Lange Jaap'. |
|
|
| Maar wel
moet deze varieteit met de benaming 'Jaspers Lange Jaap' als een triphylla
overwinteren: bij minimaal 10°C, in het licht en vochtig staan en ook het liefst aan de
groei houden. Conclusie: doelstelling 4 'aubergine kleurige triphylla is
gehaald. |
. |
Voorbereiding kruisingsprogramma |
Wie zich serieus met veredelen van fuchsia's gaat bezighouden, begint met
het maken van een kruisingsprogramma op papier, wat een specifiek winterwerk is. Planten
van varieteiten, die niet in de eigen collectie voorkomen en die nodig zijn als vader- of
moederplant, kan men daarna het beste in het voorjaar aanschaffen.
Denk bij het kiezen
van de moeder/vaderplanten niet te 'rechtlijnig'. Bijvoorbeeld: 'witte varieteit'x'witte
varieteit' geeft wit. Dat blijkt niet altijd het geval te zijn. Zo zat tussen de 79
zaailingen van 'Whiteknights Pearl'x'Annabel' geen enkele zaailing met witte
bloemen. Wel zijn van een aantal varieteiten bekend specifieke eigenschappen, die vaak aan
de zaailingen overgedragen worden. Het wit van de magellanica-sport F.magellanica
molinea 'alba' en 'Whiteknights Pearl' wordt redelijk vaak doorgegeven aan
hieruit voortkomende zaailingen. Maar worden deze witte zaailingen weer in volgende
kruisingen gebruikt, dan komt het wit maar zelden terug. Alhoewel de kruisingsouders van
de varieteit 'Bon Accord' met kenmerkende opstaande bloemen niet bekend
zijn, blijkt deze cultivar 'opstaande bloemen' goed door te geven (zie de nakomelingen 'Toos',
'Upward Look', 'Vobeglo' en 'Gwen Dodge'). En let op, of de
ouders niet een zwak wortelgestel hebben, waardoor ze moeilijk zijn te overwinteren,
bijvoorbeeld kruisingen met F.magdalenae en'La Campanella' (zie in het Fuchsia-info Magazine op deze website artikel
8a. Wat hebben fuchsia veredelaars toch met 'La
Campanella'? en 8b. Kruisingen lijst
van 'La Campanella' ).
Moederplanten moeten
altijd een goede stempel hebben, vaderplanten moeten goed stuifmeel leveren. Kijk ook of
de planten goed groeien en of de gekozen varieteiten goed vertakken en of de takken korte
internodia (lengte tak tussen 2 bladparen) hebben.
Selecteer de
zaailingen op goede uitgroei en ziekte-ongevoeligheid. Bij zaailingen, die niet goed
willen groeien, nemen we stekken en kijken of deze nog zijn te gebruiken, mits ze dan wel
goed groeien. Zijn ze vertiel, gebruik ze dan alleen maar om mee door te kruisen. Doe dit
dan bij voorbaat door een bestuiving met stuifmeel van de varieteit zelf of met stuifmeel
van een zuster-zaailing; dan is de kans het grootst toch nog de gestelde doelstelling te
bereiken.
Geef niet te vlug op
als kruisingen niet lukken, zoek door naar kruisingsouders, die het gestelde doel kunnen
verwezelijken.
Ook als er
verantwoorde (goed gemotiveerde) bestuivingen gemaakt worden blijkt vaak, dat maar 1% van
de zaailingen in aanmerking komt om deze als nieuwe cultivar te introduceren (eventueel
officieel te laten keuren) of ermee in een volgend kruisingsprogramma op te nemen. Bedenk
dat een veredelaar, die planten van een goede kwaliteit uitbrengt, bij fuchsia-liefhebbers
bekend wordt en daardoor kan rekenen op een grote verspreiding van zijn noviteiten.
Veredelaars moeten
zich realiseren dat (fuchsia)liefhebbers uiteindelijk bepalen wat een goede cultivar is.
Laat de opgekweekte planten dan ook altijd toetsen of keuren voor ze op de markt gebracht
worden. Dat kan in Nederland bij een der fuchsiakwekerijen of bij de leden van de NKvF-
Veredelingsgroep. En een goede Nederlandse noviteit is gekeurd door de VKC in Aalsmeer.
Leden van de veredelingsgroep wisselen onderling veel gegevens uit en die gegevens kunnen
zeer waardevol zijn bij het maken van een kruisingsprogramma. |
| . |
Uitvoering van de kruising |
|
. |
5.Bestuiving
- De stempel wordt besmeerd met stuifmeel van de vaderplant. |
|
|
Het bestuiven kan het hele jaar door, maar gaat het beste van
eind augustus tot in januari. Bedenk daarbij dat in de maanden december, januari en
februari de bessen slecht groeien en een late bestuiving resulteert dan ook in kleine
bessen. Als bij de moederplant de bloem op openspringen staat, wordt deze opengedrukt. De
stempel wordt dan besmeerd met stuifmeel van de vaderplant (afb. 5). Dit
doen we door uit de bloem van de vaderplant een helmdraad te halen waar stuifmeel aan zit,
en deze tegen de stempel aan te drukken. Hierna wordt de stempel afgedekt met een
coconnetje (afb. 7). Maak deze door een stukje zilverpapier om een stokje
of spijker te rollen, de onderkant daarna dicht te drukken. Schuif het coconnetje eraf,
breng het om de bestoven stempel, en knijp dit voorzichtig aan de bovenzijde plat met
een pincet. Zo kunnen bijen e.d. niet opnieuw stuifmeel van een onbekende varieteit op de
stempel overdragen. |
| Schrijf op een stikkertje de naam van zowel de moeder- als vaderplant, en
plak deze om de bloemsteel(afb. 6).Pluk de bes af als deze rijp is, hij
voelt dan zacht aan. De geoogste bessen worden opengemaakt door ze stuk te drukken met de
punt van een mes op een stuk papier van een keukenrol. De zaden zijn klein en lichtbruin
van kleur, bewaar ze donker in papieren zakjes bij kamertemperatuur. Groene zaden zijn
niet te bewaren. Deze moeten dan ook direct gezaaid worden. De beste zaaitijd voor
bewaarde zaden is februari. Zaai ze op een steriele voedingsarme stekgrond. Vermoedt men
dat de stekgrond niet steriel is, dan kan de grond steriel gemaakt worden in de magnetron
bij een temperatuur tot 100°C. Als de stekgrond is afgekoeld, deze in bakjes doen en
daarna dit licht vochtig maken. Het zaad wordt nu op het grondoppervlak gestrooid, maar
dit niet met grond afgedekken. |
|
. |
6.Stikkertjes
- Schrijf op het etiketje de naam van zowel de moeder- als vaderplant en plak deze om de
bloemsteel. |
|
|
|
. |
7.
Door een coconnetje op de bestoven stempel te schuiven, wordt
deze beschermd tegen bestuiving door bijen. |
|
|
Zaden van fuchsia's zijn namelijk lichtkiemers. Besproei het zaad met een
schimmelwerendmiddel en dek het bakje af met een stukje glas. De beste omstandigheid voor
het kiemen van de zaden is plaatsing in het licht en bij een omgevingstemperatuur van 20
tot 24°C. Als het zaad gekiemd is, worden de plantjes opgepot in een luchtige
voedingsrijke potgrond. De temperatuur voor een goede uitgroei moet 15 tot 20°C zijn.
Zorg er ook voor dat de plantjes veel licht krijgen (geen direct zonlicht). Vergeet ook
niet steeketiketjes met de (code)naam of kruisingsouders bij de plantjes te zetten. Kweek
de jonge plantjes na 15 mei buiten op, er wordt dan niet getopt. Immers,
we willen dat de zaailingen zo vlug mogelijk bloeien. Bloemen, die na de eerste bloem
bloeien, wijken heel vaak af van de vorm van de eerste bloem. |
|
. |
|
 
'Gelderse Fuchsia Info-site'-
 november
2008 |
